100 przeszczepionych serc w dwa lata - historia sukcesu ośrodka transplantacji serca we Wrocławiu

18 maja br. w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym (USK) im. Jana Mikulicza-Radeckiego we Wrocławiu wykonana została setna transplantacja serca. Nowe serce otrzymał 66-letni pacjent z Dolnego Śląska. Minęły zaledwie dwa lata od pierwszej transplantacji serca w naszym ośrodku u 26-letniego mężczyzny. Stało się to trzy tygodnie po otrzymaniu od Ministerstwa Zdrowia zgody na te zabiegi. Wystarczyły tylko dwa lata, aby wrocławski ośrodek transplantacyjny znalazł się w czołówce placówek przeszczepiających w Polsce serca. Za tym sukcesem stoją najwyższe kompetencje i motywacja zespołu wzmocnione bardzo sprawną koordynacją i włączeniem do sieci współpracy rejonów do tej pory wykluczonych.

Inicjatorem i pomysłodawcą utworzenia ośrodka transplantacji serca we Wrocławiu był prof. dr hab. n. med. Piotr Ponikowski, rektor UMW i dyrektor Instytutu Chorób Serca USK we Wrocławiu. Pozytywną decyzję w tej sprawie Ministerstwo Zdrowia wydało 3 lutego 2021 r. Uniwersytecki Szpital Kliniczny we Wrocławiu był szóstym ośrodkiem medycznym w Polsce, któremu przyznano prawo do wykonywania transplantacji serca. Pierwsza transplantacja serca we wrocławskim szpitalu została przeprowadzona 25 lutego 2021 r. przez zespół dr. Romana Przybylskiego.

- Przeprowadziliśmy wówczas spektakularną i przełomową dla Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu i Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego transplantację – mówi rektor prof. Piotr Ponikowski. - Dla mnie, lekarza, który 35 lata temu skończył studia oraz moich współpracowników to był historyczny moment. Cieszę się, że mogłem rektorowi prof. Bogdanowi Łazarkiewiczowi, nestorowi chirurgii, który jako jedyny spośród znanych mi osób pracował z twórcą polskiej kardiochirurgii prof. Wiktorem Brossem, przekazać to, co mu kiedyś obiecałem: że Profesor dożyje dnia, kiedy będę mógł mu powiedzieć, że we Wrocławiu robimy przeszczepy serca – dodaje prof. Ponikowski.

Już w pierwszym roku, w którym nasz ośrodek uzyskał zgodę Ministerstwa Zdrowia na przyczepianie serc, tj. w 2021 r., co piąta transplantacja serca w Polsce była wykonana w Instytucie Chorób Serca USK we Wrocławiu. W 2022 r. we Wrocławiu przeczepiono 44 serca - najwięcej w całej Polsce, jeśli chodzi o przyczepy serca u osób dorosłych. Do 9 czerwca br. we wrocławskim ośrodku przeprowadzono transplantacje serca u 82 mężczyzn i 19 kobiet. Mediana wieku pacjentów to 53,5 lat – najmłodsi pacjenci mieli 19 lat, najstarszy 73 lata. 36 pacjentów w chwili transplantacji przekroczyło 60-ty rok życia, a 3 chorych 70 lat. Zaledwie 19 pacjentów przeszczepiono w trybie planowym, pozostałych 81 chorych zgłoszono do zabiegu w trybie pilnym. Wrocławski szpital przyjmuje pacjentów nie tylko z województwa dolnośląskiego, ale z całej Polski, a nawet zagranicy. Bywają to tzw. przypadki beznadziejne, zdyskwalifikowane przez inne ośrodki.


Źródło: poltransplant.org.pl

W przypadku transplantacji serca kluczowy jest czas i liczy się dosłownie każda minuta – od pobrania do wszczepienia nie może upłynąć więcej niż trzy, maksymalnie cztery godziny. Dłuższy czas niedokrwienia przekreśla szansę na udaną transplantację. UKS we Wrocławiu był pierwszym ośrodkiem transplantacyjnym w Polsce, który skorzystał z pomocy Zarządu Lotnictwa Głównego Sztabu Komendy Głównej Policji i wykorzystał policyjne śmigłowce do transportowania narządu z najdalszych rejonów Polski.

- Każda transplantacja to walka z czasem, bo wielu pacjentów z uwagi na stan zdrowia nie może już opuszczać szpitala. Przeszczepienia wykonuje się wtedy, gdy są dawcy, dlatego naszym moralnym obowiązkiem jest skorzystać z sytuacji, kiedy narząd jest zgłoszony do pobrania. Nieocenioną pomoc niesie nam Policja, gdy trzeba przetransportować narząd z dalszych rejonów Polski – wyjaśnia prof. Michał Zakliczyński, kierownik Kliniki Transplantacji Serca i Mechanicznego Wspomagania Krążenia USK.

Apel o świadome dawstwo i konkurs na pomnik dawcy

- Przyczepianie serca jest zabiegiem wykonywanym u chorych z ciężkim i nieodwracalnym uszkodzeniem serca, u których wyczerpane zostały wszystkie alternatywne możliwości leczenia. Jest metodą tzw. ostatniej szansy. Niestety stosowaną rzadko, gdyż Polska, jak większość krajów na świecie, boryka się z problemem pozyskiwania narządów. Według danych Poltransplantu na nowe serce każdego roku oczekuje w naszym kraju ponad 400 osób, ale tylko 20% chorych dostanie szansę na nowe życie. Na koniec 2022 r. na krajowej liście oczekujących na transplantację serca było 411 pacjentów.

Zwiększeniu liczby pobieranych i przeszczepianych komórek, tkanek i narządów ma służyć przyjęty przez Radę Ministrów 9 maja 2023 r. Narodowy Program Transplantacyjny na lata 2023-2032. Jego istotnym założeniem jest podniesienie społecznej świadomości na temat znaczenia transplantologii, jako metody leczenia przy jednoczesnym uwzględnieniu akcji edukacyjnych dotyczących obowiązujących w Polsce rozwiązań prawnych dotyczących dawstwa. W Polsce, jak w większości krajów, obowiązuje bowiem model domniemanej zgody dla pobrania narządów. Zakłada on, że jeżeli osoba zmarła nie wyraziła sprzeciwu dotyczącego pobrania jej narządów po śmierci, uznaje się, że zgadza się na wystąpienie takiej ewentualności. Praktyka wskazuje jednak, że bardzo często lekarze pytają o zgodę na pobranie narządów rodzinę zmarłego. Dlatego ogromny szacunek i uznanie należy się rodzinom dawców, które podjęły tę heroiczną decyzję, aby z ich ogromnej tragedii wynikła szansa na nowe życie, czasem nawet dla kilku pacjentów. Należy bowiem podkreślić, że pobierane narządy to często wiele organów jednocześnie, włączając w to serce, wątrobę, nerki oraz trzustkę. Stąd na Uniwersytecie Medycznym we Wrocławiu i w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym (USK) we Wrocławiu narodził się pomysł stworzenia Pomnika Dawcy, który ma symbolizować i uhonorować wszystkich tych, którzy dali szansę na nowe życia zupełnie nieznanym sobie osobom, pozwalając na pobranie organów po swojej śmierci. Szczegóły konkursu zostaną wkrótce ogłoszone.

KALENDARIUM

• 3 grudnia 1967 r. – pierwsza na świecie udana transplantacja serca przeprowadzona przez zespół chirurga Christiaana Barnarda
• 4 stycznia 1969 r. – pierwsza w Polsce próba przeszczepu serca przeprowadzona przez zespół profesorów Jana Molla, Antoniego Dziatkowiaka i Kazimierza Rybińskiego
• 5 listopada 1985 r. – pierwszy udany przeszczep serca w Polsce przeprowadzony przez zespół prof. Zbigniewa Religi
• 25 lutego 2021 r. – pierwszy przeczep serca na Dolnym Śląsku wykonany w USK we Wrocławiu przez zespół dr. Romana Przybylskiego
• 18 maja 2023 r. – 100-tna transplantacja w USK we Wrocławiu